Uchwała nr VIII/68/2024 Rady Gminy Nowosolna z dnia 30 października 2024 r. w sprawie rozstrzygnięcia protestu wyborczego dotyczącego wyboru Sołtysa i Rady Sołeckiej Sołectwa Dobieszków oraz unieważnienia wyborów Sołtysa i Rady Sołeckiej Sołectwa Dobieszków
Uchwała Nr VIII/68/2024
Rady Gminy Nowosolna
z dnia 30 października 2024 r.
w sprawie rozstrzygnięcia protestu wyborczego dotyczącego wyboru Sołtysa i Rady Sołeckiej Sołectwa Dobieszków oraz unieważnienia wyborów Sołtysa i Rady Sołeckiej Sołectwa Dobieszków
Na podstawie art. 18 ust. 1, art. 18a ust. 1 oraz art. 18b ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz.U. 2024 poz. 1465, 1572), Rada Gminy Nowosolna uchwala, co następuje:
§ 1. Po rozpatrzeniu protestu wyborczego mieszkańców Sołectwa Dobieszków z dnia 21 października 2024 r. w przedmiocie nieprawidłowości, do których doszło podczas wyborów Sołtysa i Rady Sołeckiej Sołectwa Dobieszków w dniu 17 października 2024 r. postanawia się:
1) uwzględnić protest i stwierdzić nieważności wyborów sołtysa Sołectwa Dobieszków przeprowadzonych w dniu 17 października 2024 r. z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu niniejszej uchwały;
2) nie uwzględnić protestu wyborczego i wniosku o stwierdzenie nieważności wyborów rady sołeckiej Sołectwa Dobieszków przeprowadzonych w dniu 17 października 2024 r. z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu niniejszej uchwały.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Nowosolna.
§ 3. Upoważnia się Przewodniczącego Rady Gminy Nowosolna do powiadomienia osób, które wniosły protest o sposobie jego załatwienia.
§ 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
| Przewodnicząca |
Uzasadnienie
W dniu 17 października 2024 roku w Gminie Nowosolna, w Sołectwie Dobieszków odbyły się wybory Sołtysa oraz Rady Sołeckiej. W wyniku przeprowadzonych głosowań wybrano Sołtysa oraz członków Rady Sołeckiej. W dniu 21 października 2024 roku wpłynął do Urzędu Gminy Nowosolna protest wyborczy mieszkańców Sołectwa Dobieszków (skierowany do Rady Gminy Nowosolna) w przedmiocie nieprawidłowości, do których doszło podczas głosowania na Sołtysa i Radę Sołecką Sołectwa Dobieszków. Wnoszący protest wskazali, iż do ogólnej liczby prawidłowo oddanych głosów zostały zaliczone głosy oddane przez osoby nie będące stałymi mieszkańcami Sołectwa Dobieszków, którzy w ich ocenie nie mogli brać udziału w głosowaniu.
Z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego wynika, iż rzeczywiście podczas wyborów Sołtysa oraz Rady Sołeckiej Sołectwa Dobieszków do głosowania dopuszczono dwie osoby nie będące stałymi mieszkańcami Sołectwa Dobieszków. W związku z tym, podstawową kwestią istotną dla rozstrzygnięcia rozpatrywanego zagadnienia jest ustalenie, czy przepisy prawne regulujące proces wyborczy dają podstawę do oddawania ważnych głosów przez wskazane osoby. Zgodnie z art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym - Sołtys oraz członkowie Rady Sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców Sołectwa uprawnionych do głosowania. Uprawnienie do regulacji przebiegu procesu wyborczego zostało pozostawione do kompetencji rad gmin. Art. 35 ust. 3 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym wskazuje, iż to rada gminy w statucie jednostki pomocniczej określa zasady i tryb wyborów organów jednostki pomocniczej. Obowiązujący w dniu wyborów Statut Sołectwa Dobieszków (przyjęty uchwałą nr VI/39/2024 Rady Gminy Nowosolna z dnia 12 września 2024 roku w sprawie uchwalenia statutu Sołectwa Dobieszków, dalej jako „Statut”) nie zawierał regulacji pozwalających na głosowanie osoby nie będącej mieszkańcem Sołectwa. Tym samym należy przyjąć, że skoro akt prawa miejscowego (Statut) regulujący zasady i tryb wyborów organów jednostki pomocniczej (Sołectwa) nie zawiera zapisów wskazujących na możliwość oddania głosu przez osoby nie będącej mieszkańcem Sołectwa stanowi naruszenie art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym oraz § 11 Statutu. W związku z powyższym Rada dochodzi do wniosku, że dopuszczenie osób nie będących mieszkańcami Sołectwa do głosowania na Sołtysa i Radę Sołecką podczas wyborów przeprowadzonych w dniu 17 października 2024 r. w Sołectwie Dobieszków stanowi naruszenie art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym oraz § 11 Statutu.
Ponadto mieszkańcy podnieśli istotne naruszenie art. 249 pkt 2 i 3 ustawy Kodeks karny (Dz. U. z 2024 poz. 17 z późn. zm.), co skutkowało złożeniem zawiadomienia o naruszeniu swobody głosowania do właściwych do rozpatrzenia zawiadomienia organów.
Ustawa o samorządzie gminnym nie przewiduje instytucji protestów wyborczych przy wyborach organów jednostek pomocniczych (sołtys, rada sołecka), brak też w niej wyraźnego umocowania do oceny przez radę ważności wyborów tych organów. Również Statut nie zawiera w tym zakresie żadnych regulacji. Jednak okoliczność, że zarówno samo powołanie jednostki pomocniczej, jak i określenie zakresu jej działania należy do wyłącznej kompetencji Rady Gminy, która sprawuje też nadzór nad działalnością jej organów i kontrolę jednostek pomocniczych (art. 18a ust 1 ustawy o samorządzie gminnym) oraz fakt, że art. 35 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym wylicza jedynie obligatoryjny zakres regulacji statutowej uzasadnia pogląd, iż Rada realizując swe uprawnienia nadzorcze może wypowiadać się o ważności wyborów Sołtysa i Rady Sołeckiej i może je unieważnić gdy okaże się, że przeprowadzono je z naruszeniem przepisów tej ustawy, ustanawiającej przesłanki ważności wyborów (art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym). Przyjęcie stanowiska, że Rada pozbawiona byłaby możliwości unieważnienia wyborów Sołtysa i Rady Sołeckiej prowadzić mogłoby do funkcjonowania organu jednostki przez nią powoływanej, podlegającego jej nadzorowi i kontroli, a wybranego niezgodnie z prawem. np. przy naruszeniu zasad: tajności głosowania, bezpośredniości wyborów, bądź z naruszeniem zasady, iż uprawnieni do głosowania są tylko stali mieszkańcy sołectwa.
Możliwość unieważnienia wyborów sołtysa i rady sołeckiej nie budzi wątpliwości również w orzecznictwie sądów administracyjnych (zob. wyrok NSA z dnia 13.04.1999 r., sygn. akt II SA 231/99, LEX nr 818491; wyrok WSA w Łodzi z dnia 24.06 2004 r. sygn. akt II SA/Łd 1515/03, LEX nr725662; wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 22.02.2008 r., sygn. akt II SA/Rz 412/07, LEX nr 356091; wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 30.09. 2008 r., sygn. akt. III SA/Wr 393/08, LEX nr 518520).
W Kodeksie wyborczym, w kontekście wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w art. 82 oraz art. 392 i art. 394 określono zarówno termin, do którego może być wniesiony protest (14 dni od dnia wyborów), jak i powody protestu. W ocenie Rady skoro przepisy ustawy o samorządzie gminnym oraz Statutu nie regulują kwestii protestu wyborczego oraz orzekania o ważności wyborów Sołtysa i Rady Sołeckiej, uprawnionym jest stosowanie per analogiam przepisów Kodeksu wyborczego. Tym samym, protest przeciwko wyborom Sołtysa i Rady Sołeckiej może być oparty na naruszeniu przepisów ustawy o samorządzie gminnym, ustalających zasadę bezpośredniości wyborów (art. 36 ust. 2). W ocenie Rady, mając na względzie art. 18b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, iż rada gminy rozpatruje skargi na działania Wójta i gminnych jednostek organizacyjnych; wnioski oraz petycje składane przez obywateli oraz art. 18 ust. 1 tej samej ustawy - Do właściwości Rady Gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania Gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej - właściwą formą podjęcia rozstrzygnięcia w przedmiocie wniesionego protestu wyborczego oraz unieważnienia wyborów Sołtysa i Rady Sołeckiej jest uchwała.
Zwrócić uwagę trzeba jednak na fakt, iż z żadnego przepisu prawa nie wynika, że wybór sołtysa jest zależny od skutecznego wyboru rady sołeckiej i że organy te muszą być zmieniane jednocześnie. Dlatego oceniając ważność analizowanych wyborów należy uwzględniać, że chociaż wyznaczone zostały na ten sam dzień i dokonywane były podczas tego samego zebrania, to dotyczyły dwóch odrębnych aktów wyborczych. Z treści tego unormowania wynika jasno, że dokonuje się odrębnie wyboru sołtysa i odrębnie rady sołeckiej. Treść protokołu komisji skrutacyjnej z wyborczego zebrania wiejskiego sołectwa Dobieszków z 17 października 2024 r. potwierdza, że przeprowadzono i zatwierdzono odrębnie wybór sołtysa i odrębnie rady sołeckiej. Nieprawidłowości stwierdzone tylko przy wyborze jednego z wymienionych organów, nie mogą automatycznie rzutować na wynik wyboru drugiego organu (por. wyrok WSA w Olsztynie z 20 lutego 2020 r. sygn. akt II SA/Ol 36/20, publ w CBOSA oraz wyrok WSA w Olsztynie z 03 października 2024 r. sygn. akt II SA/Ol 511/24, publ w CBOSA).
Tym samym w ocenie Rady doszło do naruszenia przebiegu procesu wyborczego, mającego istotny wpływ na wynik wyboru sołtysa. W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że stwierdzone uchybienie w postaci głosowania dwóch osób nieuprawnionych dotyczyło wyboru sołtysa, gdyż po odjęciu tych głosów wybrany sołtys nie utrzymał przewagi ważnie oddanych głosów. W związku z tym istnieją podstawy do unieważnienia wyboru sołtysa.
Jednocześnie nie można podzielić powyższych uwag do wyborów rady sołeckiej tj. wpływu oddanych głosów przez osoby nieuprawnione na wynik wyborów poszczególnych kandydatów do rady sołeckiej.
Konkludując, w ocenie Rady podczas wyborów Sołtysa j w Sołectwie Dobieszków przeprowadzonych w dniu 17 października 2024 r. doszło do naruszenia fundamentalnej zasady regulującej przebieg procesu wyborczego tj. zasady bezpośredniości wyborów określonej w art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym oraz § 11 Statutu Sołectwa Dobieszków. Rzeczone naruszenia w opinii Rady, miały na tyle istotny wpływ na przebieg procesu wyborczego, w szczególności na jego transparentność wśród samych wyborców, że uzasadnia to uznanie protestu wyborczego za zasadny oraz podjęcie uchwały o unieważnieniu wyborów zarówno na Sołtysa, Sołectwa Dobieszków i nie uwzględnić protestu wyborczego co do wyborów do rady sołeckiej.